Làm sao để nhận diện và phòng ngừa bệnh sởi ở trẻ em một cách hiệu quả nhất?

Tuy nhiên, những đợt bùng phát dịch sởi vẫn xuất hiện định kỳ, nhất là khi tỷ lệ tiêm chủng suy giảm hoặc trẻ em không được tiêm phòng đầy đủ. Vì vậy, việc hiểu rõ cách nhận diện sớm bệnh sởi và có biện pháp phòng ngừa đúng cách là điều rất cần thiết với các bậc phụ huynh. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ, chi tiết và dễ hiểu để giúp cha mẹ chủ động bảo vệ con em mình trước căn bệnh nguy hiểm này.

Bệnh sởi là gì?

Chúng ta cần biết rằng Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra. Đây là loại virus có khả năng lây lan rất mạnh, chủ yếu qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Bệnh thường xuất hiện nhiều vào thời điểm giao mùa hoặc khi thời tiết thay đổi thất thường. Mặc dù sởi có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm dễ mắc bệnh nhất.

Một điểm đáng lưu ý là virus sởi có thể tồn tại trong không khí hoặc trên bề mặt các vật dụng trong vài giờ. Điều đó có nghĩa là chỉ cần tiếp xúc gần với người bệnh hoặc hít phải giọt bắn có chứa virus, trẻ hoàn toàn có thể bị lây nhiễm, ngay cả khi không tiếp xúc trực tiếp.

Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh sởi ở trẻ em

Nhận biết sớm bệnh sởi sẽ giúp việc chăm sóc và điều trị kịp thời, hạn chế nguy cơ xảy ra biến chứng. Bệnh sởi thường phát triển qua 4 giai đoạn, mỗi giai đoạn lại có những dấu hiệu điển hình.

Giai đoạn ủ bệnh

Trong thời gian từ 7 đến 14 ngày sau khi bị nhiễm virus, trẻ thường không có triệu chứng gì rõ ràng. Đây là giai đoạn virus đang âm thầm phát triển trong cơ thể.

Giai đoạn khởi phát

Khi bước vào giai đoạn này, các triệu chứng giống như cảm cúm bắt đầu xuất hiện. Trẻ có thể bị sốt cao (thường trên 38,5 độ C), kèm theo ho khan, sổ mũi, đau họng và mắt đỏ. Một số trẻ còn bị sưng hạch sau tai hoặc cổ.

Trong giai đoạn này, một dấu hiệu đặc trưng dễ nhận biết là xuất hiện các đốm trắng nhỏ có viền đỏ xung quanh trong miệng của trẻ, gọi là hạt Koplik. Đây là dấu hiệu rất đặc hiệu của bệnh sởi.

⇒ Sản phẩm bảo vệ sức khỏe khác mà bạn có thể tham khảo thêm để nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình: An Hầu Đan Kids

Giai đoạn phát ban

Khoảng 3 đến 5 ngày sau khi khởi phát, trẻ sẽ bắt đầu nổi ban đỏ. Ban xuất hiện đầu tiên sau tai, rồi lan dần lên mặt, cổ, thân mình và cuối cùng là tay chân. Ban sởi thường nổi dày, không ngứa, có thể kèm theo sốt cao.

Trong giai đoạn này, trẻ thường mệt mỏi nhiều hơn, có thể chán ăn, quấy khóc, tiêu chảy hoặc nôn ói.

Giai đoạn hồi phục

Sau khoảng 1 tuần, ban bắt đầu nhạt dần và bong vảy. Trẻ hết sốt, các triệu chứng giảm dần. Tuy nhiên, đây vẫn là thời điểm cần theo dõi sát vì biến chứng có thể xuất hiện muộn.

Những biến chứng nguy hiểm của sởi

Sởi không chỉ gây khó chịu vì sốt cao hay nổi ban, mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ hoặc trẻ suy dinh dưỡng. Một số biến chứng có thể xuất hiện ngay trong thời gian mắc bệnh hoặc sau khi trẻ đã khỏi.

Các biến chứng thường gặp

Trẻ mắc sởi có thể gặp các biến chứng như:

• Viêm tai giữa: Trẻ có biểu hiện đau tai, quấy khóc, có thể chảy mủ tai.

• Viêm phổi: Là nguyên nhân chính gây tử vong do sởi. Trẻ thở nhanh, thở gấp, mệt mỏi, bỏ bú.

• Tiêu chảy nặng: Gây mất nước, suy kiệt nhanh chóng, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ.

• Viêm thanh quản: Gây khàn tiếng, khó thở, ho từng cơn về đêm.

• Viêm não: Biến chứng nghiêm trọng, hiếm gặp nhưng có thể để lại di chứng nặng nề như co giật, chậm phát triển trí tuệ.

• Viêm giác mạc, tổn thương mắt: Ảnh hưởng đến thị lực nếu không được chăm sóc đúng cách.

Hậu quả lâu dài

Sau khi khỏi bệnh, trẻ có thể bị suy giảm miễn dịch tạm thời. Điều này khiến trẻ dễ mắc các bệnh khác trong vòng vài tháng sau sởi. Ngoài ra, một số trẻ từng bị viêm não do sởi có thể gặp khó khăn trong học tập hoặc giao tiếp về sau.

Ai là đối tượng dễ mắc bệnh sởi?

Mặc dù bệnh sởi có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng có một số nhóm trẻ em dễ bị lây nhiễm hơn người khác. Việc xác định đúng các đối tượng có nguy cơ cao sẽ giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc phòng ngừa bệnh từ sớm. Điều này rất quan trọng để tránh những biến chứng nặng nề có thể xảy ra khi trẻ bị nhiễm virus sởi.

Những trẻ thuộc nhóm sau đây thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:

• Trẻ chưa được tiêm vaccine phòng sởi: Đây là nhóm có nguy cơ cao nhất. Nếu trẻ chưa được tiêm chủng hoặc mới tiêm một mũi thì khả năng miễn dịch còn yếu, dễ bị virus tấn công. Thực tế cho thấy, hầu hết các ca mắc sởi nặng đều nằm trong nhóm trẻ chưa tiêm hoặc tiêm không đúng lịch.

• Trẻ dưới 9 tháng tuổi: Ở độ tuổi này, hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, chưa đủ điều kiện để tiêm vaccine sởi mũi đầu tiên theo khuyến cáo. Do đó, nếu tiếp xúc với nguồn bệnh, trẻ rất dễ bị nhiễm.

• Trẻ suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A: Những trẻ không được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng thường có sức đề kháng kém, hệ miễn dịch không đủ mạnh để chống lại virus. Việc thiếu vitamin A còn làm tăng nguy cơ biến chứng, đặc biệt là các vấn đề về mắt, viêm phổi hoặc tiêu chảy nặng khi mắc sởi.

• Trẻ sống trong môi trường đông đúc, kém vệ sinh: Môi trường sống chật hẹp, thiếu không khí trong lành và điều kiện vệ sinh kém tạo điều kiện thuận lợi cho virus lây lan nhanh chóng. Trẻ em trong các khu tập thể, nhà trọ, vùng sâu vùng xa thường dễ bị lây bệnh hơn.

• Trẻ có hệ miễn dịch yếu do bệnh lý nền: Những trẻ mắc các bệnh mãn tính như ung thư, HIV, hoặc đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch (như thuốc corticoid liều cao) thường có khả năng chống chọi với bệnh kém hơn. Khi mắc sởi, nhóm này có nguy cơ gặp biến chứng cao hơn trẻ bình thường.

• Trẻ thường xuyên tiếp xúc với người bệnh: Khi trẻ đi học, đi nhà trẻ hoặc sinh hoạt trong môi trường tập thể mà có người đang bị sởi, khả năng lây nhiễm là rất cao nếu không được cách ly và phòng ngừa đúng cách. Virus sởi có thể tồn tại trong không khí vài giờ, chỉ cần trẻ hít phải cũng có thể mắc bệnh.

Từ những thông tin trên, có thể thấy rằng các yếu tố như chưa tiêm phòng, dinh dưỡng kém, sống trong điều kiện không đảm bảo hoặc tiếp xúc với người bệnh đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh sởi ở trẻ. Vì vậy, cha mẹ cần chú ý chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho con ngay từ khi còn nhỏ, đặc biệt là trong các giai đoạn dịch sởi có nguy cơ bùng phát.

Cách phòng ngừa bệnh sởi hiệu quả nhất

Phòng bệnh luôn là cách tốt nhất để tránh sởi và các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là các biện pháp cha mẹ cần lưu ý để giúp con mình an toàn trước bệnh sởi.

Tiêm phòng đầy đủ cho trẻ

Đây là biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất hiện nay. Vaccine phòng sởi giúp cơ thể trẻ tạo ra kháng thể chống lại virus. Chương trình tiêm chủng mở rộng hiện nay có cung cấp vaccine sởi miễn phí cho trẻ em đúng độ tuổi.

• Mũi 1: Khi trẻ được 9 tháng tuổi.

• Mũi 2: Khi trẻ 18 tháng tuổi (thường là vaccine phối hợp sởi – quai bị – rubella – MMR).

Cha mẹ nên đưa trẻ đi tiêm đúng lịch để đảm bảo trẻ được bảo vệ tốt nhất.

Cách ly người bệnh

Khi trong gia đình có người mắc sởi, cần cách ly người bệnh ít nhất 4 ngày sau khi phát ban xuất hiện. Tránh cho trẻ nhỏ tiếp xúc với người bệnh hoặc người nghi ngờ mắc bệnh.

Vệ sinh môi trường và cá nhân

Virus sởi có thể tồn tại vài giờ trong không khí, vì vậy cần:

• Mở cửa thông thoáng nơi ở.

• Vệ sinh nhà cửa, đồ chơi, vật dụng cá nhân thường xuyên.

• Rửa tay cho trẻ và người chăm sóc bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.

Bổ sung dinh dưỡng, tăng cường sức đề kháng

Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ giúp trẻ có hệ miễn dịch khỏe mạnh hơn để chống lại virus. Ngoài ra, bổ sung vitamin A cũng giúp phòng biến chứng do sởi. Trẻ mắc sởi thường được chỉ định bổ sung vitamin A theo khuyến cáo của bác sĩ.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Sởi là bệnh truyền nhiễm có thể tự khỏi trong nhiều trường hợp, nhưng cũng có những dấu hiệu cảnh báo cần phải đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức:

• Trẻ sốt cao liên tục không hạ dù đã dùng thuốc.

• Trẻ ho nhiều, thở nhanh, thở gấp hoặc khó thở.

• Trẻ nôn ói nhiều, tiêu chảy nặng, bỏ bú hoặc bỏ ăn.

• Trẻ li bì, khó đánh thức, co giật.

• Xuất hiện ban bất thường hoặc ban lan nhanh toàn thân trong thời gian ngắn.

Việc đưa trẻ đến bác sĩ sớm sẽ giúp phát hiện và xử lý kịp thời các biến chứng, tránh nguy hiểm đến tính mạng.

Điều cha mẹ cần nhớ

Bệnh sởi hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu cha mẹ hiểu rõ về cách nhận diện sớm và áp dụng các biện pháp bảo vệ đúng cách. Tiêm vaccine đúng lịch, giữ gìn vệ sinh, nâng cao sức đề kháng và theo dõi sát sao các biểu hiện bất thường là chìa khóa giúp con yêu luôn khỏe mạnh.

Nếu bạn có thắc mắc hoặc lo lắng về tình trạng sức khỏe của con, đừng ngần ngại đưa trẻ đến khám bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. Sức khỏe của trẻ là điều quý giá nhất mà mỗi gia đình đều mong muốn bảo vệ trọn vẹn.